Yeme bozuklukları; başlangıcı genellikle ergenlik döneminde görülen; yeme davranışlarına bağlı olarak beden imajının bozulmasını içeren ciddi bir durumdur. Yeme bozuklukları farklı şekillerde gözlemlenebilir. Bazı durumlarda bireyler kendilerini ciddi şekilde aç bırakabilir, bazı durumlarda ise yedikleri vücuttan uzaklaştırılabilir. Anoreksiya nervoza, bulimia nervoza, tıkınırcasına yemek yeme, yemekten kaçınma, gibi farklı şekillerde görülebilir ve her birine müdahale biçimleri de birbirinden farklılık göstermektedir. Psikolog Alanya kadromuzda bulunan Uzman Klinik Psikolog Hulusi SARIKADIOĞLU ‘dan profesyonel bir yardım alabilirsiniz.
Yeme Bozukluklarının Nedenleri
Yeme bozukluklarını açıklamak için farklı teoriler olsa da bu temalar biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler olarak ayrılabilir. Anoreksiya nervozada; genetik duyarlılık, direnç, mükemmeliyetçilik, kompulsif davranış kalıpları, modern toplumun dayattığı beden imajı, zayıf kalmakta aşırı ısrar, zayıflığı başarı ve güzellikle eşleştirme gibi etkenler olmakla birlikte; bulimia nervoza belirtileri; beden imajı ve olumsuz kendini yükleme ve sık diyet yapma, erken çocukluk fazla kilolu olma.
Tıkınırcasına yeme dönemlerinde insanlar genellikle yüksek kalorili yiyecekler (kek, dondurma, çikolata vb.) yerler. Aç değilken bile çok yemek yer ve canları ister. Yemek yeme süresi kısadır, yani son derece hızlıdır. Fazla çiğnemeden yutarlar. Genelde yalnız yemek yemeyi severler. Rahatsızlık hissedene kadar yemek yemeyi bırakmazlar. Genellikle gün içinde uzun süreler boyunca bu “yemek ritüeli” hakkında hayal kurarlar ve atak öncesi ciddi miktar da yiyecek satın alabilirler. Ataktan sonra pişmanlık ve suçluluk duyarak kendilerini acımasızca eleştirdiler. Sosyal ortamlardan kaçınırlar. Sürekli diyet yaparak kilo verme ve geri alma şeklinde diyetler konusunda deneyim sahibi olurlar.
Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan insanlar, yiyecekleri olumsuz duygular ve duygusal sıkıntı ile başa çıkmak için kısa vadeli bir araç olarak kullanırlar. Yiyecekler, karşılanmamış ve tanınmayan duyguların kaygısını bastırarak bir yardımcı görevi görebilir. Açlığı veya tokluğu gösteren fizyolojik sinyalleri algılayamaz. Bilinçaltı ihtiyaçlarını ve çatışmadan kaynaklanabilecek ihtiyaçları karşılamak için yiyecek için koşarlar. Yeme aktivitesi ve gıda maskesinin altında yatan problemlerle meşgul olmaz ve bunu maskelerler. Yemek, kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayan, duyguları bastıran ve güç hissi uyandıran sihirli bir değnek olarak kabul edilir. Sıkıntıya neden olan duygular ertelenebilir ve tanınabilir bir forma, bir atıştırmalığa dönüştürülebilir. Suçluluk duygusu, yalnız kalma veya çevrenizdekilerden uzak durma davranışı ve düşük benlik saygısının eşlik ettiği en belirgin özelliklerdir.
Anoreksiya Nervoza
Anoreksiya nervoza; düşük kilo ile birlikte aşırı kilo alma korkusu, zayıf kalmaya çalışma ve kendi bedenini tanımada bozulmuş bir algı vardır. Semptomlar genellikle ergenlikte, 12-13 yaşlarında başlar ve bazı durumlarda geç pubertede gözlenebilir.
bulimia Nervoza
Bulimia Nervoza; normalde kişini yiyemeyeceği besini kısa sürede aşırı miktarlarda tüketmesi ve devamında fazla alınan kalorilerden kurtulmak ve kilo alımını engellemek için kusma, aşırı fiziksel hareket, kendini aç bırakma ve ilaç yöntemleriyle kilo alımını engellemeye çalışır.
Anoreksiya Kimlerde Görülür?
Anoreksiya ciddi psikolojik sorunları olan kişilerde de görülebilir. Diyet yapmaya veya kilo vermeye bağımlı olmayanlar bile hayatlarının çok sorunlu dönemlerinde yeme bozuklukları yaşayabilirler. Genç kadınlarda daha sık görülür. Aile, okul, iş, ilişkiler vb. sorunları olan kişiler yemek yemeyi reddederler, zorla yiyenler ise çıkarırlar. Sonuç olarak kısa sürede çok kilo vermişler ve bu hastalığın tüm etkilerini yaşamışlardır. Sorun çözüldükçe beslenme sorunu ortadan kalkacaktır ancak bu aşamada ciddi ve kalıcı fiziksel sorunlarla karşılaşabilirler.
Bulimia Kimlerde Görülür?
Bulimia nervoza kadınlarda erkeklere oranla 10 kat daha fazla görülür. Mutsuzluğa eğilimi olan, çevresine ilgisi az olan kişiler de, Düşük benlik saygısı olan insanlar da, küçükken aşırı derecede endişeli olan insanlar, sosyal fobisi olan insanlar da, zayıf bir bedeni idealize eden insanlar, çocukluk çağında fiziksel ve cinsel istismara uğramış kişiler, erken ergenliğe giren insanlar da daha sık görülebilir.
Anoreksiya’da Belirtiler nelerdir?
Normal insanlardan daha zayıftırlar ve şişmanlamaktan çok korkarlar. Normal bir kiloyu korumayı reddederler ve zayıf olsalar bile kilolu olduklarını düşünürler. Hayatlarını kilo vermeye odaklarlar. Yiyecek, kilo ve diyete takıntılıdırlar. Yiyecek miktarını aşırı derecede sınırlarlar. Aşırı derecede zayıf olsalar bile çok egzersiz yaparlar. Kilo alımını önlemek için kusarlar, müshil kullanırlar veya diüretikler kullanırlar.
Anoreksiya hastalarının kişilik özellikleri: kendini küçük düşürme. Öfke, üzüntü veya korku gibi olumsuz duyguları ifade etmede zorluk. Sorunlarla başa çıkmada zorlanma. Başkalarını memnun etme ihtiyacı hissederler, yaptığınız her şeyde en iyisi olmaya çalışmak. Ebeveynlerle ilgili sorunlar. Aileden ayrılma da veya bağımsız olma da zorluk çekebilirler. Aile için yüksek beklentiler. Bağımsız olması ve kendine yetebilmek konusunda endişeleri olabilir.
Bulimia‘da Belirtiler nelerdir?
Sürekli ağırlık ve vücut şekli hakkında düşünürler. Kilo alma korkusuyla yaşarlar. Tek seferlik tıkınırcasına yeme atakları görülür. Tıkınırcasına yeme sırasında yemeyi bırakamama ve yiyecek miktarını kontrol edememe durumu olur. Aşırı yemeyi telafi etmek için zorla kusma veya aşırı egzersiz yaparlar. Yeme atakları ve kalori kısıtlaması arasında uzun süreli kendilerini aç bırakma. Bitkisel zayıflama çayı gibi ürünlerin kullanılması sayılabilir.
Anoreksiya olan kişilerin düşünce yapıları nasıldır?
Anoreksinin en temel sorunu, kendi beden ağırlıklarını ve vücut şekli bozuk algılamasıdır. Anoreksi olan kişiler çok zayıf olmalarına rağmen şişman olduklarından şikayet etmeye devam ederler. Göbeklerinin olması onlar için bir kabus olur ve başkalarının ne düşündüğü ve nasıl değerlendirdiği onlar için önemli değil. Anoreksiyada zayıf bir beden tutkuya dönüşür.
Yeme bozukluklarında profesyonel yardım oldukça önemlidir. Bulimiya nervozada bilişsel davranışçı terapi ve ilaçla tedavi birlikte uygulanmaktadır. Psikoterapi ile birlikte, aile ile işbirliği ve ailenin tedaviye katılımı önemlidir.
Daha detaylı bilgi almak için Alanya Psikolog ve Alanya Psikolojik Danışmanlık Merkezi ulaşabilir veya bizleri ziyaret edebilirsiniz.
